Thơ Lord Byron

George Gordon Noel Byron (22 /1/1788 – 19 /4/1824) là nhà thơ lãng mạn Anh, một trong những nhà thơ lớn nhất thế kỷ XIX.

Tiểu sử: 
Byron sinh ở London, trong một gia đình quí tộc đã sa sút. Học ở Harrow School và Đại học Cambridge. Năm 1807 in tập Hours of Idleness (Những giờ giải trí), năm 1809 in trường ca English Bards and Scotch Reviewers (Những nhà thơ Anh và những nhà phê bình Scotland) phê phán những nhà lãng mạn quá khích. Từ năm 1809 là thành viên nghị viện Anh, sau đó bắt đầu 2 năm đi chu du sang các nước Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha và Hy Lạp. Năm 1812 in 2 chương đầu của Childe Harold's Pilgrimage (Chuyến hành hương của Childe Harold) kể lại chuyến đi Nam Âu và Cận Đông. Nhân vật của trường ca là chàng trai trẻ thất vọng trước cuộc sống thiếu lý tưởng và tự do. Năm 1812, phát biểu trước nghị viện, Byron tố cáo tầng lớp thống trị ở Anh và đòi hủy bỏ luật tử hình những người công nhân phá máy. 

Trong những tác phẩm The Giaour, 1813; The Bride of Abydos, 1813; The Corsair, 1814; Lara, 1814; The Siege of Corinth, 1816 Byron kêu gọi đấu tranh giành tự do. Năm 1816 ông đi sang Thụy Sĩ, gặp Shelley, hai người trở thành bạn của nhau. Những năm 1817-1820 Byron sống ở Venice, cảm thông với nỗi khổ của người Ý trước ách cai trị của người Áo. Thời kỳ này ông viết một số trường ca và 2 chương tiếp theo của Childe Harold's Pilgrimage. Những năm 1818-1819 ông viết trường ca Don Juan gồm 16 chương và chương 17 viết dở. Năm 1823 ông sang Hy Lạp để tham gia đấu tranh giải phóng Hy Lạp khỏi ách cai trị của Thổ Nhĩ Kỳ nhưng công việc đang dở dang thì ông bị sốt và mất ngày 19 tháng 4 năm 1824 ở Missolonghi.

Lòng say mê mãnh liệt, tính trữ tình sâu sắc, sự bạo dạn về ý tưởng và vẻ sống động của những hình tượng khiến Byron trở thành một trong những nhà thơ lớn và nổi tiếng nhất ở châu Âu thế kỷ XIX. Tác phẩm của Byron mở ra những khả năng mới của chủ nghĩa lãng mạn như một phương pháp nghệ thuật. Byron đưa vào thơ ca những nhân vật mới, làm giàu hình thức và thể loại thơ ca. Ông có sự ảnh hưởng rất lớn đến thơ ca thế giới thế kỷ XIX, sinh ra một trường phái thơ ca ở nhiều quốc gia khác nhau với tên gọi: chủ nghĩa Byron.

Tác phẩm:
- Những giờ nhàn rỗi (Hours of Idleness,1806) 
- Những nhà thơ Anh và những nhà phê bình Scotland (English Bards and Scotch Reviewers, 1809) 
- Chuyến hành hương của Childe Harold (Childe Harold's Pilgrimage, 1812 – 1818) 
- Kẻ vô thần (The Giaour, 1813) 
- Nàng dâu của Abydos (The Bride of Abydos, 1813) 
- Cướp biển (The Corsair, 1814) 
- Lara (Lara, 1814) 
- Những giai điệu Do Thái ( Hebrew Melodies (1815) 
- Cuộc bao vây Corinth (The Siege of Corinth, 1816) 
- Parisina (Parisina, 1816) 
- Người tù Chillon (The Prisoner Of Chillon, 1816) 
- Giấc mơ (The Dream, 1816) 
- Thần Promethus (Prometheus, 1816) 
- Bóng tối (Darkness, 1816) 
- Manfred (Manfred, 1817) 
- Lời than thở của Tasso (The Lament of Tasso, 1817) 
- Beppo (Beppo, 1818) 
- Mazeppa (Mazeppa, 1819) 
- Lời tiên tri của Dante (The Prophecy of Dante, 1819) 
- Marino Faliero (Marino Faliero, 1820) 
- Sardanapalus (Sardanapalus, 1821) 
- Hai cha con Foscari (The Two Foscari, 1821) 
- Ca-in (Cain, 1821) 
- Bóng ma ngày phán xét (The Vision of Judgement, 1821) 
- Trời và đất (Heaven and Earth, 1821) 
- Werner (Werner, 1822) 
- Quái thai biến dạng (The Deformed Transformed, 1822) 
- Kỷ đồ đồng (The Age of Bronze, 1823) 
- Hòn đảo (The Island, 1823) 
- Đông Gioăng (Don Juan (1819 – 1824)

FARE THEE WELL

Than ôi! họ đã từng là bạn của nhau
Nhưng ác nhân đầu độc lòng chung thủy
Dù sự thật vẫn sống ở trên cao
Nhưng tuổi thanh xuân phí hoài, vô nghĩa
Và cuồng điên ngự trị ở trong đầu
Và cuộc đời từ đây chia hai ngả.
***
Không bao giờ họ còn gặp lại nhau
Để con tim lại mừng vui, hớn hở
Biệt ly này có ai muốn gì đâu
Như vách đá bị chia làm hai nửa.
Biển buồn bã giữa con sóng bạc đầu
Không sấm chớp, oi nồng hay băng giá
Tình đã chết ở trong lòng, tuy thế
Hai người đã từng một thuở của nhau.
Coleridge. Christabel. 


Vĩnh biệt em! và nếu là mãi mãi
Thì đến muôn đời vĩnh biệt em
Lòng hận thù anh không còn giữ lại
Và em nhé, hãy quên.

Có lẽ nào trên ngực của anh
Nơi mái đầu của em từng cúi xuống
Nơi đã từng say sưa trong giấc mộng
Em còn nhớ chăng giấc mộng của mình?

Và với anh, có lẽ nào em nỡ
Khi đã nhìn xuyên suốt trái tim anh
Rồi sau đấy em dễ dàng chối bỏ
Trái tim anh em nỡ coi thường.

Có thể là thiên hạ sẽ khen em
Nhưng là điều tai họa, em có biết
Rằng khi nhận về lời khen cho mình
Em mang bất hạnh đến cho người khác.

Ừ thì anh lỗi lầm, anh vẫn biết
Anh vẫn mong chuộc lại lỗi lầm
Nhưng tại sao bàn tay, em nỡ giết
Bàn tay từng âu yếm cùng anh?

Và dù sao, em đừng tự dối mình
Ngọn lửa tình đâu đã tàn phai hẳn
Dù bây giờ đã ly biệt con tim
Tình đau đớn trong tim này vẫn sống.

Tình của em trong tim anh vẫn giữ
Đớn đau này rỉ máu trái tim anh
Một ý nghĩ vẫn làm anh đau khổ
Rằng sẽ không còn gặp nữa chúng mình.

Em có nghe tiếng nức nở của ai
Như tiếng khóc lạc loài trên xác chết
Ta vẫn sống, nhưng mỗi sáng hai người
Đều goá bụa trên giường khi tỉnh giấc.

Và khi em âu yếm cùng con gái
Dạy con mình cất tiếng gọi “Cha ơi!”
Thì với con của mình, em có nói:
Cha của con vẫn sống ở trên đời?

Khi bàn tay đứa con quàng âu yếm
Khi hôn môi con em có biết rằng
Anh vẫn mong và vẫn luôn cầu nguyện
Vẫn nghĩ về em như thuở yêu anh.

Nếu em thấy con gái mình rất giống
Với kẻ mà xưa em nỡ phụ tình
Nếu bỗng nhiên con tim em rung động
Nhịp đập chân thành em hãy hướng về anh.

Lỗi lầm anh, có thể là em biết
Vẻ điên cuồng em chẳng biết được đâu
Niềm hy vọng của anh còn tha thiết
Như bên tai còn vọng mãi u sầu.

Và tâm hồn rất kiêu hãnh của anh
Trước tình em cúi xuống
Hồn anh đuổi theo em
Từ giã anh đi về nơi xa vắng.

Hết thật rồi, tất cả lời trống rỗng
Càng phí hoài hơn thế những lời anh
Nhưng ý nghĩ không thể nào ngăn cản
ý nghĩ khát khao bay đến với tình.

Vĩnh biệt em! giờ tình yêu đã hết
Mất em rồi, tình yêu đã xa xôi
Không bao giờ tim anh còn được chết
Bởi từ đây con tim đã chết rồi.

CHẲNG CÒN NHỮNG ĐÊM XƯA
(So We'll Go No More A Roving)

Thôi đêm này chẳng cùng em sánh bước
Như những đêm xưa từng bước chung đôi
Dù tình yêu vẫn dồn lên trong ngực
Và ánh trăng vẫn sáng ở trên trời.

Như lưỡi dao đã mòn vì bao vỏ
Tâm hồn đau vì đã lắm bồi hồi
Giờ con tim đang rất cần hơi thở
Và tình yêu đang muốn được nghỉ ngơi.

Dù đêm nay vẫn dịu hiền như trước
Đêm dễ thương, âu yếm của hai người
Nhưng anh và em chẳng còn sánh bước
Như những đêm xưa dưới ánh trăng soi.

KHI HAI TA CHIA TAY
(When we two are parted) 


Khi hai ta chia tay
Trong nước mắt, im lặng
Nửa con tim đau đớn
Ly biệt tháng năm này. 

Gò má em tái nhợt
Bờ môi em lạnh lùng
Như đã từng báo trước
Giờ ly biệt buồn thương.

Giọt sương buổi sớm mai
Tinh sương và giá lạnh
Giọt sương rơi lên trán
Điềm báo phút giây này.

Lời nguyền không còn nữa
Bản án của tin đồn
Anh nghe và sẽ cùng
Sẻ chia điều xấu hổ.

Giữa thiên hạ tên em
Làm người ta lo lắng
Chẳng lẽ anh và em
Những người cùng huyết thống?

Gọi em không phiền muộn
Người ta vẫn dễ dàng
Không biết rằng anh vẫn
Biết em, như biết mình.

Từ lâu trong bí ẩn
Tình yêu của chúng mình
Anh bây giờ giữ kín
Bí ẩn nỗi buồn riêng.

Nếu như còn gặp mặt
Sau ly biệt nhiều năm
Trong lặng im, nước mắt
Sẽ gặp lại cùng em.

CÔ GÁI ATHENS
(Maid of Athens, ere we part)

1
Cô gái Athens, trước lúc chia tay
Em trả lại con tim cho tôi nhé
Hay là con tim của tôi từ đó
Đã cùng em, ở lại đến muôn đời
Lời thề hẹn của tôi, em hãy nhớ:
Tôi yêu em, em là cuộc đời tôi!* 

2
Ngọn gió biển Aegea ve vuốt 
Lên mái tóc, lên đôi má em tôi
Ngọn gió hôn lên đôi mắt rạng ngời
Ơi đôi mắt của em ngời vẻ đẹp
Xin hãy nhớ lời hẹn thề da diết:
Tôi yêu em, em là cuộc đời tôi!

3
Tôi đã từng hôn lên đôi môi đó
Bằng cả tình yêu tuổi trẻ của tôi
Và những giọng của loài hoa thầm thĩ
Còn nói nhiều hơn tất cả những lời
Tôi thề hẹn với niềm vui, nỗi khổ:
Tôi yêu em, em là cuộc đời tôi!

4
Cô gái Athens, khi tôi đi rồi
Em hãy nhớ về tôi, khi vắng vẻ
Giờ tôi đến Istambol xa lạ
Nhưng Athens sống mãi giữa lòng này
Và con tim không bao giờ từ giã
Tôi yêu em, em là cuộc đời tôi!

____________

*Câu này trong nguyên bản tiếng Anh viết bằng tiếng Hy Lạp, và đây là những lời chú thích của Byron: “Lời thổ lộ tình yêu bằng tiếng Hy Lạp. Nếu tôi dịch nó thì sẽ làm mất lòng những người đàn ông cho rằng đó là sự thiếu lòng tin vào khả năng tự dịch của họ, mà nếu không dịch thì sẽ làm phật ý những chị em phụ nữ. Tôi sợ sự hiểu lầm của phụ nữ, và tôi quyết định dịch, xin các học giả hãy độ lượng tha thứ. Ζωή μου, σᾶς ἀγαπῶ (Zoë mou sas agapo) nghĩa là: “Tôi yêu em, em là cuộc đời tôi!”(My Life, I Love You!), câu này nghe rất dễ thương bằng tất cả các thứ tiếng.

GỬI D
(To D) 

Khi anh ôm em vào trong lồng ngực
Hạnh phúc tình yêu tràn ngập lòng anh
Tưởng chỉ cái chết làm cho ta ly biệt
Nhưng thù hận đã làm xa cách chúng mình.

Nhưng hồn anh đã hòa quyện hồn em
Thì dù chúng mình sống trong ly biệt
Trong tim này vẫn hiện bóng hình em
Cho đến một ngày tim chưa ngừng đập.

Nếu sau này xác chết được hồi sinh
Cuộc đời mới nảy sinh từ tro bụi
Anh vẫn cúi đầu trên ngực em như vậy
Không có em, anh chẳng có thiên đường. 

THƠ ĐỀ TRÊN CHIẾC CỐC LÀM TỪ HỘP SỌ
(Lines Inscribed Upon A Cup Formed From A Skull) 

Chớ nghĩ suy về linh hồn của ta
Ta đây đơn giản chỉ là hộp sọ
Khác hẳn với những đầu đang suy nghĩ
Không bao giờ có dòng chảy ngu si.

Cũng như người, ta từng sống từng yêu
Rồi ta chết. Rượu thơm người hãy rót
Người không hề làm cho ta thấy ghét
Môi của giun còn kinh tởm hơn kìa. 

Thà được làm chiếc chén chứa rượu nho
Còn hơn phải làm mồi cho giun đất
Thà phụng sự thánh thần bằng chiếc cốc
Còn hơn làm thực phẩm cúng loài sâu. 

Nơi một thuở đã từng tâm trí sáng
Ánh sáng kia cứ ở với người trần
Còn ở nơi đầu óc đã không còn
Hãy thay thế bằng rượu vang cao thượng.

Cứ uống đi, rồi một ngày sẽ đến
Người ta đem hộp sọ từ nấm mồ
Làm chiếc cốc và người sẽ say sưa
Và vui vẻ với ai còn đang sống. 

Tại sao không – bởi đời này quá ngắn
Khi chết đi thì phỏng có ích gì
Đem hộp sọ để rót đầy rượu nho
Là cơ hội để trở thành hữu dụng.


SINH NHẬT BA MƯƠI BA TUỔI
(On My Thirty-third Birthday, January 22, 1821) 

Con đường đời lắm bụi bặm, ngu si
Rồi cuối cùng là ba mươi ba tuổi.
Đem tổng kết xem điều gì còn lại?
Ba mươi ba năm – và chẳng có gì.


THƠ ĐỀ TẶNG TRONG ALBUM
(Lines Written in an Album, at Malta) 

Giống như phiến đá trên mồ lạnh
Gợi người du khách phải dừng chân
Thì những dòng này – khi đọc chúng
Khiến đôi mắt đẹp sẽ trầm ngâm. 

Và cái tên này rồi em đọc
Nhắc ai sau những tháng năm dài
Hãy nghĩ: người ta dù đã chết
Tim người còn chôn ở nơi đây. 


VỀ NGÀY CƯỚI CỦA TÔI
(On My Wedding-Day)

Năm mới hạnh phúc! thích gì cứ chúc
Nhưng chỉ xin quí vị nhớ một điều:
Chúc năm mới cho tôi thì cứ việc
Nhưng đừng chúc về ngày cưới của tôi. 

NHỚ VỀ EM
(Remember Thee!)

Nhớ về em, nhớ về
Sông Lethe cuồn cuộn
Xấu hổ và hối hận
Đeo bám như giấc mơ.

Nhớ em, chẳng nghi ngờ
Chồng của em cũng vẫn
Không thể nào quên lãng
Khổ anh và hắn ta.
____________
* Đây là bài thơ về Caroline Lamb – một tình yêu đã hành hạ Byron không ít. Ngày hai người yêu nhau Byron 24 tuổi còn Caroline Lamb là một quí bà 27 tuổi, đã có chồng và con trai. Sau một thời gian Byron quyết định chia tay nhưng Caroline Lamb không chịu và vẫn tìm kiếm Byron khắp mọi nẻo. Một hôm Caroline Lamb tìm đến nhà Byron nhưng Byron không có nhà, nàng viết vào trang bìa của một cuốn sách trên bàn dòng chữ Remember Me! Khi trở về nhìn thấy dòng chữ này Byron đã viết ra bài thơ này. 
**Lethe – dòng sông Quên lãng ở dưới Địa ngục.


HỒI TƯỞNG
(Remembrance)

Thôi hết rồi! Tôi nhìn thấy trong mơ
Đã tắt ánh sáng của niềm hy vọng
Những ngày hạnh phúc của tôi quá ngắn
Tôi rùng mình trước gió lạnh mùa thu
Bình minh cuộc đời trở nên u ám
Tình yêu, Hy vọng cũng thế thôi mà!
Tôi chỉ biết đắm mình trong hồi tưởng!


NÀNG BƯỚC ĐI LỘNG LẪY NHƯ TRỜI ĐÊM
(Hebrew Melodies 1. She Walks In Beauty)

Nàng bước đi lộng lẫy như trời đêm
Có muôn vàn những vì sao tỏa sáng
Và đôi mắt của nàng trong sâu thẳm
Ánh sáng bừng hòa quyện với bóng đêm
Rồi biến thành thứ ánh sáng dịu dàng
Mà ban ngày không thể nào biết đến.

Dù bớt một tia, thêm vào một bóng
Cũng sẽ làm hư nét đẹp của em
Trên mái tóc em óng mượt đen huyền
Hay ánh sáng trên đầu em tỏa rạng
Và những ý nghĩ dịu êm trong sáng
Hiện rõ ràng trên gương mặt của em. 

Trên bờ mi, trên đôi má em hồng
Vẫn lấp lánh một nụ cười chiến thắng
Dường như nói lên một vẻ yên bình
Dường như nói lên tâm hồn thánh thiện
Và nếu như được tình yêu ban tặng 
Thì đấy là quà tặng của con tim.  


MẶT TRỜI CỦA NGƯỜI KHÔNG NGỦ
(Hebrew Melodies 19. Sun of the Sleepless!) 

Mặt trời không ngủ! vì tinh tú buồn!
Thứ ánh sáng buồn từ chốn xa xăm.
Và tăm tối còn hơn đêm tối nữa
Tựa niềm vui mỗi khi nhớ về em.

Ngày xa xôi dù giờ vẫn ánh lên
Nhưng ánh sáng cho hồn không sưởi ấm
Và dù nỗi buồn trong đêm tỏa sáng
Gần nhưng xa, sáng – nhưng thật lạnh lùng!

CON GÁI CỦA GIÉP-THÊ*
(Hebrew Melodies 7. Jephthah’s Daughter) 

Nếu Tổ quốc và Chúa Trời cần đến
Cái chết của con, con sẽ vui lòng
Con xin cha cứ thực hiện lời nguyền
Con sẽ chết cho ngày mai chiến thắng.

Không còn thấy núi đồi trong sương nắng
Dù giọng của con đầy vẻ tang thương
Con sẽ không đau, không giận, không buồn
Bởi con chết dưới bàn tay yêu kính. 

Máu của con sạch như lời cầu nguyện
Như nghĩ suy của giây phút sau cùng
Xin cha giang rộng vòng tay với con
Để cái chết con dễ dàng tiếp nhận. 

Dù các cô gái khóc than đau đớn
Con xin cha không nhụt chí bao giờ
Con đã góp phần mình cùng với cha
Để quê hương sẽ vui ngày chiến thắng.

Cho đến khi dòng máu này đã cạn
Và giọng của con khi đã lặng ngừng
Con xin cha, cha hãy nhớ về con
Với cái chết nở nụ cười tiếp nhận. 
________________
*Đây là bài thơ trong loạt bài “Giai điệu Do Thái” (Hebrew Melodies) viết theo nội dung một tích của Kinh Thánh Cựu Ước. Giép-thê (Jephthah), một phán quan Israel, đã thề với Chúa Trời rằng nếu Ngài cho ông chiến thắng người Ammoniti thì ông sẽ hiến tế cho Ngài sinh linh đầu tiên bước ra khỏi nhà ông khi ông quay về. Kết quả là đứa con gái duy nhất ra đón ông đã phải thực hiện lời thề đó. “Ông Giép-thê khấn hứa với Đức Chúa rằng: “Nếu Ngài trao con cái Am-mon vào tay con, thì khi con đã thắng con cái Am-mon mà trở về bình an, hễ người nào ra khỏi cửa nhà con để đón con, người đó sẽ thuộc về Đức Chúa, và con sẽ dâng nó làm lễ toàn thiêu” (Các quan xét, XI, 30-31). 

MỘT HỒN MA TRƯỚC MẶT TÔI
(Hebrew Melodies 28. A Spirit Passed Before me) 

Một hồn ma trước mặt tôi đi ngang
Vẻ bất tử mở ra cho tôi thấy
Đôi mắt tôi như trong giấc ngủ vậy
Ma đứng đấy – vô hình – nhưng thiêng liêng
Tóc tôi ướt đẫm, thân thể run lên
Và tôi nghe những lời hồn ma nói: 

Có phải ngươi kiêu hãnh trước Chúa Trời?
Thiên thần trắng trong còn ngươi tội lỗi
Từ cát bụi ngươi lại về cát bụi
Như con bướm sâu chỉ sống một ngày
Trí tuệ của ngươi yếu đuối mà thôi
Ánh sáng Trí tuệ ngươi không đạt tới”. 

MÔ PHỎNG THƠ CATULLUS – GỬI ELLEN
(Imitated From Catullus. To Ellen)

Muốn hôn đôi mắt bừng như lửa
Dìm nỗi đam mê cả triệu lần
Để trên bờ môi niềm hoan hỉ
Bằng trăm năm trong một nụ hôn. 

Tâm hồn của anh đang khao khát
Chỉ muốn ôm em để hôn em
Chẳng có điều gì ngăn cản được
Anh chỉ hôn em, và chỉ hôn. 

Cứ để nụ hôn không đếm xuể
Như lúa vô vàn giữa đồng kia.
Mình chia tay ư? – thật nhảm nhí
Anh sẽ thôi hôn? – không bao giờ!


MÔ PHỎNG THƠ TIBULLUS
(Imitation Of Tibullus) 

Cerinthus nghiệt ngã thay! Anh đây sắp chết
Có phải em đang vui vì bệnh hoạn của anh?
Than ôi! Anh vẫn muốn vượt qua bệnh tật
Để lại được sống với tình và để sống vì em
Nhưng anh cũng sẽ không khóc vì số kiếp
Chỉ cái chết cứu anh khỏi thù hận của em.


THƠ MỘ CHÍ CỦA TÔI
(My Epitaph) 

Tuổi trẻ, Thiên nhiên và Chúa trời quyền lực
Muốn để cho tôi cứ thắp sáng ngọn đèn
Nhưng bác sĩ Romanelli vẫn cứ kiên gan
Chiến thắng cả ba, và ngọn đèn tôi tắt.